Apa itu Sinaran Radiasi ?
Oleh: Nur Suraya Ahmad
Sinaran (atau radiasi) adalah perkataan umum yang menggambarkan pancaran dan transmisi tenaga yang melalui ruang dalam bentuk gelombang, atau zarah. Terdapat dua jenis sinaran iaitu sinaran mengion dan sinaran tidak mengion. Sinaran mengion menyebabkan pengionan apabila sinaran berinteraksi dengan jirim. Sinaran mengion pula terbahagi kepada beberapa jenis iaitu sinar alfa, beta, gama, x dan neutron.
Terdapat dua sumber sinaran iaitu sinaran yang berlaku secara semula jadi dan sinaran yang berlaku akibat perbuatan manusia. ‘Sumber sinaran’ ertinya sesuatu radas atau bahan yang berupaya mengeluarkan sinaran mengion. Manakala, sumber semula jadi ertinya mana-mana sumber sinaran yang semula jadi termasuk sinaran kosmik dan sumber sinaran daratan. Sinaran yang terhasil dari buatan manusia pula terhasil melalui perubatan, guguran radioaktif, dedahan pekerjaan, industri nuklear, industri bukan nuklear, barangan pengguna, kemalangan nuklear dan perang nuklear.
Kesan biologi akan berlaku apabila sinaran mengion dikenakan kepada sasaran melalui perpindahan tenaga sinaran kepada molekul. Saling tindak balas sinaran dan molekul boleh terjadi melalui dua cara iaitu secara terus dan secara tidak terus. Secara terus berlaku apabila tenaga dari sinaran dipindahkan secara terus ke molekul dan akan memberi kesan kepada sel tersebut. Kesan sinaran terhadap sistem biologi secara amnya terbahagi kepada dua iaitu somatik dan genetik. Di dalam perlindungan sinaran, kesan yang dapat diukur secara kuantitatif lebih dipilih untuk melihat kesan sinaran ke atas sistem biologi. Kesan yang dimaksudkan ialah kesan stokastik dan kesan berketentuan.
Secara umumnya, berlainan jenis sel mempunyai tahap sensitiviti yang berbeza terhadap sinaran. Perubahan yang berlaku terhadap sel juga tidak sama. Terdapat sesetengah sel yang mampu untuk membaiki kerosakan akibat sinaran dan ada yang tidak mampu. Ketidakmampuan sel untuk membaiki kerosakan akan menyebabkan sel mati atau ketidaknormalan sel.
Di zaman ini, penggunaan nuklear dalam industri amat meluas. Sinaran digunakan dalam pelbagai bidang, antaranya bidang perubatan, bidang pembuatan, cari gali minyak, geologi dan lain-lain. Apabila sinaran digunakan untuk kehidupan seharian, maka tidak mustahil akan berlakunya kebocoran sinaran. Apabila berlakunya kebocoran ini, keselamatan manusia dan alam sekitar akan terjejas sekiranya had dos berkenaan berada di tahap yang membahayakan. Selain itu juga, manusia dan alam sekitar sentiasa terdedah kepada sinaran yang berlaku secara semula jadi iaitu sinaran kosmik dan sinaran yang terhasil di daratan. Tetapi, sinaran semula jadi ini tidak memberhaya kepada manusia.
Jika tiada langkah keselamatan yang dilakukan, maka tidak mustahil manusia dan alam sekitar akan mati secara perlahan-lahan akibat sinaran. Maka, sistem perlindungan sekitaran dari sinaran perlu diberi perhatian yang serius dan diaplikasikan dalam kehidupan.
Rujukan
[1] Ismail Bahari., Mohd Yusof Mohd. Ali. 2007. Managing Radiation Safety. Malaysia. McGraw-Hill (Malaysia) Sdn. Bhd.
Catatan// Penulis merupakan seorang penuntut PhD dalam bidang Fizik UKM
