Bahan Kimia Asas Kehidupan

Artikel asal telah disunting untuk kesesuaian pembaca

Oleh :  Dr Fatimah Binti Salim
Pensyarah Kanan
Institut Atta-ur-Rahman UITM

Cuba amati sekeliling anda. Apa yang boleh anda nampak? Jika anda sedang berada di rumah, pasti anda dapat melihat dinding, cermin tingkap, skrin television, sofa, almari, meja dan sebagainya. Anda sedang menghirup secawan kopi panas bersama roti keping. Memandang ke luar, terdapat pokok bunga kertas berwarna ungu yang cantik.

Pernahkah anda terfikir apakah yang membentuk semua benda di sekeliling anda itu? Jika rumah diperbuat daripada batu-bata, batu-bata diperbuat daripada pasir, pasir diperbuat daripada apa? Apa sebenarnya yang menyebabkan kopi berwarna hitam dan berasa pahit? Mengapa air boleh mendidih? Mengapa bunga kertas berwarna ungu dan daunnya berwarna hijau? Dan yang paling menarik, apakah yang membentuk tubuh badan kita?

Semua soalan-soalan di atas mampu dijawab oleh Kimia dan bahan asas untuk semua itu ialah bahan kimia. Bahan kimia diklasifikasikan kepada organik dan tak organik. Zarah asas untuk pembentukan bahan kimia ialah atom yang mengandungi cas positif (proton) dan negatif (elektron). Kedua cas ini tertarik antara satu sama lain dan hanya elektron sahaja yang mampu bergerak. Jisim bahan kimia bergantung kepada jenis dan bilangan atom yang membentuk ikatan. Jenis-jenis atom yang wujud boleh dilihat pada “Jadual Berkala”. Reaktiviti bahan-bahan kimia ini bergantung kepada kekuatan proton menarik elektron dan tahap kebebasan elektron.

Bila sebut sahaja bahan kimia, ramai yang terbayang “bom”, “bahaya”, “letupan”. Memang betul ada bahan kimia yang sangat reaktif dan bahaya kepada kita, namun bukan semua bersifat begitu.

Apa itu Bahan Kimia?

Bahan kimia ialah mana-mana bahan (terbentuk dari gabungan atom-atom tadi) yang mampu berinteraksi secara fizikal (membuat ikatan melalui daya Van Der Waals) atau secara kimia; memberi dan menerima elektron (ikatan ionik) atau berkongsi elektron (ikatan kovalen) dan mendermakan elektron (ikatan metalik).

Mari kita habiskan jawapan untuk soalan-soalan tadi:

• Bahan kimia utama dalam pembentukkan pasir ialah silicon dioxide yang terikat melalui ikatan kovalen yang kuat membentuk quartz.

• Kopi berwarna hitam dan berasa pahit kerana kehadiran bahan kimia seperti caffeine, quinolactones, phenylindanes dan melanoidins.

• Molekul air terbentuk dari satu atom oxygen dan 2 atom hydrogen melalui ikatan kovalen. Molekul-molekul air ini kemudiannya terikat melalui daya Van Der Waals (ikatan hydrogen) dan membetuk struktur air yang kita lihat. Air mendidih kerana molekul-molekul air ini menyerap tenaga (haba) dan cuba memutuskan ikatan hydrogen tadi. Air menjadi wap bilamana ikatan hydrogen ini terputus.

• Pokok bunga kertas berwarna ungu kerana adanya bahan kimia dari kumpulan betalains, dan daun berwarna hijau kerana kehadiran bahan kimia chlorophyll.

• Tubuh badan kita terdiri daripada 5 komponen bahan kimia utama yang mana menjalankan pelbagai fungsi iaitu air, lemak, protein, mineral (calcium, iron, phosphorous, potassium, sulfur, sodium, chlorine, fluoride, magnesium, zinc, selenium, copper, manganese, chromium, molybdenum, cobalt dan chloride) dan carbohydrates.

Disebabkan kehadiran bahan-bahan kimia di dalam badan kita ini, maka apa-apa yang kita makan, mampu mencetuskan tindakbalas yang mana boleh memberikan kesan sama ada baik atau buruk.

Kesimpulannya, bahan kimia adalah asas kepada kehidupan. Mereka berada di mana-mana dan akan berinteraksi (bertindakbalas) bergantung kepada reaktiviti dan bilamana wujudnya keadaan yang bersesuaian. Maka tidak ada istilah “Bebas Bahan Kimia”!

*semoga bermanfaat 😊*

Rujukan:
1) Text book for Foundation Chemistry 1, 2018. UiTM Asasi Dengkil.
2) Joseph Castro, 2013. What is sand. Livescience.
3) Compound interest, 2014. The chemistry of coffee.
4) Fatimah Salim, 2018. Pokok bunga kertas (Bougainvilla Spectabilis). Facebook.
5) Michael Schirber, 2016. The chemistry of life: The human body.

Kredit Foto:
yu.edu
thoughtco
thoughtII
byjus