Insiden Kapal Ever Given Tersangkut Di Terusan Suez Satu Peringatan Kepada Selat Melaka

Oleh :Dr Jagan Jeevan
Pusat Pengajian Maritim, Universiti Malaysia Terengganu (UMT)

Pada 25 Mac 2021, aktiviti perdagangan dunia telah digegarkan dengan insiden kapal kontena Ever Given milik syarikat perkapalan Evergreen Marine Corporation yang tersangkut di terusan Suez akibat ribut pasir. Akibatnya, aktiviti perdagangan dunia yang melibatkan sektor perkapalan telah terbantut dan menimbulkan pelbagai spekulasi.

Terusan Suez adalah terusan buatan manusia yang menghubungkan laut Mediteranian dan Laut Merah yang mempunyai panjang lebih kurang 193 kilometer. Terusan ini mula beroperasi pada 17 November 1869 dan telah memainkan peranan penting dalam menghubungkan aktiviti perdagangan dari Asia ke Eropah melalui Afrika.

Mengikut statistik, terusan ini dinavigasi lebih daripada 17,000 kapal terdiri daripada pelbagai saiz setiap tahun dan ini meragkumi hampir 10 peratus daripada komuditi dunia. Akibat daripada insiden Kapal Ever Given ini, kesesakan yang teruk telah berlaku di sepanjang Laut Merah.

Ini seterusnya telah menyebabkan kelewatan kepada proses navigasi kapal yang bersedia untuk berlepas dari pelabuhan. Dalam masa yang sama, ia turut menjejaskan jangkaan waktu tiba (estimated time arrival) sesebuah kapal di pelabuhan yang seterusnya dalam rangkaian logsitik di sesebuah negara.

Insiden ini dikhuatiri turut berlaku kepada Selat Melaka yang juga antara laluan utama perdagangan dunia. Selat Melaka yang menghubungkan Asia dengan Eropah melalui Laut China Selatan dengan Lautan Hindi telah sekian lama menggalas tanggungjawab yang lebih besar berbanding dengan selat atau terusan lain di dunia.

Selat Melaka yang berukuran 800 kilometer panjang telah dilayari sebanyak lebih 80, 000 kapal komuditi setiap tahun yang mana ini merangkumi 25 peratus daripada komposisi perdagangan dunia. Justeru langkah berjaga jaga harus diambil supaya kejadian sama seperti yang menimpa Terusan Suez tidak berlaku di Selat Melaka

Di Selat Melaka terdapat 6 zon ‘Choke Points’ yang bermula dari Port Klang sehingga Batu Berhanti di Singapura. Kesemua zon ini memerlukan sistem pengawasan yang kritikal bagi meneruskan sistem perdagangan yang efektif di rantau ini.

Antaranya langkah yang boleh diambil ialah mewujudkan Emergency Logistics Centre (ELC) di pelabuhan Malaysia terutamanya di Pantai Barat Semenanjung Malaysia. Fungsi utama ELC adalah untuk memastikan operasi di Selat Melaka tidak terjejas jika musibah maritim (maritime disasters) berlaku contohnya perlanggaran antara kapal, kapal tenggelam atau tersangkut, kebakaran kapal dan sebagainya.

Penubuhan ELC ini adalah kritikal dan boleh dilaksanakan dengan kerjasama pihak Lembaga Pelabuhan Malaysia, Kementerian Pengangkutan Malaysia, Agensi Penguatkuasa Maritim serta kerjasama dengan agensi yang berkaitan dari negara serantau yang bersempadan dengan Selat Melaka iaitu Indonesia, Thailand serta Singapura.

Kumpulan penyelidik di bawah kumpulan penyelidikan Maritime Business and Hinterland, Universiti Malaysia Terengganu sedang giat membuat penyelidikan berkaitan dengan sistem ELC dan Humanitarian Logistik. Kedua dua komponen ini bakal menjadi daya penarik utama kepada kapal kapal kargo mega yang bakal mengunakan Selat Melaka sebagai laluan utama dalam aktiviti navigasi mereka di masa hadapan.

Melalui pelaksanaan dua komponen ini, diyakini pelabuhan utama di Malaysia yang berada di sepanjang Selat Melaka akan menjadi Port of Destination (POD) atau Port of Transhipment (POT) seterusnya dapat menyuntik perkembangan ekonomi Negara dan serantau.