Jenis-Jenis Plastik dan Penggunaannya

Oleh : Dr Musfiroh Binti Jani
Fakulti Sains Bumi, Universiti Malaysia Kelantan

Penggunaan plastik dapat menyelesaikan dan memudahkan pelbagai perkara, tetapi pada waktu yang sama telah mengakibatkan kesan negatif kepada alam sekitar. Penggunaan plastik yang berleluasa telah mengakibatkan kebergantungan yang tinggi sehingga hampir semua barangan harian perlu menggunakan plastik walaupun dalam kuantiti yang kecil.

Plastik merupakan komponen utama dalam kebanyakan pembuatan bahan seperti botol air mineral, sikat, paip, dan lain-lain. Walaubagaimanapun, terdapat perbezaan antara jenis-jenis plastik yang dibahagikan mengikut kod Society of the Plastics Industry (SPI). SPI telah membuat klasifikasi untuk memberi pendedahan kepada pengguna dan seterusnya membantu pengguna terutamanya ketika melakukan proses kitar semula. Pengetahuan berkenaan jenis-jenis plastik amat penting supaya pengguna dapat menggunakan plastik dengan bijak tanpa mencemarkan alam sekitar.

Plastik boleh dibahagikan kepada 7 jenis:

1. SPI 1: Polyethylene Terepthalate (PETE atau PET)

1. SPI 2: High-Density Polyethylene (HDPE)
2. SPI 3: Polyvinyl Chloride (PVC)
3. SPI 4: Low-Density Polyethylene (LDPE)
4. SPI 5: Polypropylene (PP)
5. SPI 6: Polystyrene or Styrofoam (PS)
6. SPI 7: Other (includes: polycarbonate, polylactide, acrylic, acrylonitrile butadiene, styrene, fiberglass, and nylon)

Sumber: Diolah dari https://generasi3r.wordpress.com/2015/11/11/jenis-jenis-plastik/

Polyethylene Terepthalate merupakan salah satu plastik yang paling banyak digunakan di dunia. 96% daripada botol plastik yang dihasilkan di Amerika Syarikat adalah daripada plastik jenis PETE, malangnya hanya 25% yang telah dikitar semula.

Plastik kategori SPI 1 ini kadangkala menyerap bau dan rasa daripada makanan dan minuman yang disimpan di dalamnya. Jenis plastik PETE biasanya digunakan sebagai botol air mineral, botol minyak, dan botol-botol yang bersifat lutsinar. Plastik jenis ini tidak dicadangkan untuk digunakan lebih daripada sekali.

High-Density Polyethylene (HDPE) merupakan jenis plastik yang paling banyak dikitar semula. Ia disebabkan sifatnya yang keras, kuat, tahan pada suhu tinggi dan suhu rendah. Menurut EPA, 12% daripada HDPE dikitar semula setiap tahun. HDPE yang pertama telah digunakan sebagai bahan dalam sistem perpaipan.

Plastik kategori SPI 2 ini merupakan plastik polietilena yang mempunyai ketumpatan tinggi. Plastik ini selamat digunakan, walaubagaimanapun, tidak dicadangkan untuk digunakan semula bagi mengisi sebarang makanan dan minuman. Kebanyakan plastik jenis HDPE digunakan sebagai botol detergen, shampoo, gel mandian dan barangan kosmetik yang lain.

Polyvinyl Chloride (PVC) merupakan jenis plastik yang paling sedikit dikitar semula, iaitu kira-kira 1% setiap tahun. PVC dikenali sebagai plastik toksik disebabkan ia mempunyai pelbagai toksin yang berbahaya kepada kesihatan manusia dan alam sekitar. Plastik PVC digunakan sebagai paip plastik, lantai dan seumpamanya.

Low-Density Polyethylene (LDPE) 56% daripada jumlah plastik terhasil daripada jenis LDPE. Beg membeli-belah, beg plastik, bekas makanan dan bekas pakai buang merupakan produk yang dihasilkan daripada plastik jenis LDPE. Plastik jenis ini juga tidak seharusnya digunakan kembali untuk mengisi sebarang makanan atau minuman.

Polypropylene (PP) Di Amerika Syarikat, hanya 3% daripada plastik jenis PP yang dikitar semula. PP merupakan jenis plastik kedua tertinggi yang digunakan secara keseluruhannya. Ia merupakan antara termoplastik yang paling mudah lentur. Walaupun PP bersifat lebih kuat berbanding PE, ia tetap dapat mengekalkan fleksibilitinya. Plastik PP bersifat fleksibel, tahan haba, tahan asid, dan murah.

Peralatan makmal, bekas makanan, dan barang-barang ganti automotif merupakan antara produk yang menggunakan plastik PP. Plastik jenis PP dapat digunakan berkali-kali kerana sifatnya yang tahan lama dan merupakan jenis plastik yang sesuai untuk mengisi makanan dan minuman lebih daripada sekali seperti Tupperware.

Polystyrene or Styrofoam (PS) PS bersifat ringan dan senang dibentuk kepada plastik. Memandangkan ia senang dileraikan, PS memberi kesan negatif kepada alam sekitar dan mengancam lebih banyak hidupan laut kerana ia mudah dijumpai di kawasan pantai. Bahan ini didapati memberi kesan kepada kesihatan otak, sistem reproduksi, gangguan sistem saraf dan sebagainya.

Plastik jenis PS biasanya digunakan sebagai bekas makanan Styrofoam, bekas makanan pakai buang, dan sebagainya. Penggunaan berulang kali harus dielakkan kerana kesan yang mungkin timbul daripada reaksi tindakbalas plastik tersebut.

Miscellaneous Plastics polycarbonate, polylactide, acrylic, acrylonitrile butadiene, styrene, fiberglass, dan nylon tergolong dalam jenis plastik lain yang digunakan. Kebanyakan plastik jenis ini digunakan sebagai barangan harian di rumah dan alat-alat elektronik.

Penggunaan plastik dapat memberi manfaat tetapi penggunaan yang berleluasa seharusnya dikawal dan diuruskan dengan bijak dan efektif. Pengetahuan berkenaan plastik dan penggunaannya patut didedahkan kepada pengguna supaya pengguna dapat bertindak bijak dalam mencari alternatif lain atau mengitar semula plastik bagi mengawal penggunaannya. Setiap individu seharusnya lebih peka dan mengambil sikap ambil tahu dalam pengurusan plastik demi menjaga dan memelihara kelestarian alam sekitar.

Kredit Foto : eticogroup