Malaysia Kurang Pakar Astronomi

Oleh Laupa Junus

Prof. Dato Dr. Mohd Zambri Zainuddin bukan asing dalam penyelidikan astronomi semasa berkhidmat di Jabatan Fizik Fakulti Sains Universiti Malaya. Justeru beliau mahu supaya bidang tersebut diperhebatkan meskipun berdepan dengan kekangan. Ikuti luahan beliau dalam temuramah di bawah.

Apakah kepakaran Datuk? Jelaskan secara ringkas?

Secara ringkas kepakaran saya adalah dalam bidang astronomi dan astrofizik. Saya mengkaji mengenai perilaku bintang ketika ia dilahirkan sehingga mati. Maknanya mengkaji kitaran hidup dan kematian bintang yang pelbagai jenis melalui kaedah spektroskopi astronomi. Selain itu, saya juga mendalami ilmu berkaitan Astronomi Islam iaitu bidang astronomi yang berkaitan dengan kenampakan hilal (anak bulan)- yang menentukan takwim hijrah, waktu solat dan penentuan arah kiblat dan akhir sekali ialah memberi pendedahan tentang pentingnya pendidikan dan penyelidikan astronomi di Malaysia.

                                             Prof. Dato’ Dr. Mohd Zambri bin Zainuddin
Area of Specialization:Islamic Astronomic, Astrophysics and Astronomy Education (Sumber-ISTAC)

Secara peribadi, saya masih lagi belum berpuas hati dengan pencapaian dari segi penyelidikan mengenai astronomi ini kerana peruntukan penyelidikan adalah amat terhad. Ini adalah kerana bidang ini lebih kepada penjanaan ilmu bukan untuk tujuan komersial. Oleh itu, ia boleh dikatakan bukan menjadi keutamaan dalam peruntukan kewangan penyelidikan. Mungkin juga negara kita belum mempunyai bilangan kepakaran yang mencukupi dalam bidang ini membuatkan permohonan peruntukan kecil.

Apakah perkara yang paling membanggakan dan paling mengecewakan Datuk sejak penglibatan dalam bidang kepakaran astronomi?

Perkara yang paling membanggakan adalah kejayaan Agensi Angkasa Negara (ANGKASA) membina balai cerap negara di Langkawi (Observatori Negara Langkawi) pada tahun 2006. Beberapa objektif pembinaan balai cerap ini memudahkan penyelidikan astronomi dijalankan mereka yang meminati astronomi dan melengkapkan infrastruktur asas di Malaysia.

Ia juga bertujuan meningkat dan menarik ramai rakyat Malaysia untuk memahami sains angkasa yang memberi manfaat kepada negara dan untuk ahli astronomi seluruh dunia menggunakan balai cerap tersebut bagi tujuan kajian berkaitan jasad-jasad samawi yang berada di langit khatulistiwa.

Di samping itu, beberapa balai cerap juga telah dibina oleh negeri-negeri iaitu Kompleks Balai Cerap Al-Khawarizmi di Melaka, Kompleks BaitulHilal Telok Kemang, N. Sembilan, Balai Cerap Negeri Selangor di Sabak Bernam, Selangor.

Universiti pula membina Balai Cerap UniSZA di Merang Terengganu, Balai Cerap Pantai Acheh, Pulau Pinang, Balai Cerap UKM dan Balai Cerap UM. Paling membanggakan ketika pembinaan Balai Cerap Telok Kemang apabila saya dan rakan-rakan terlibat dalam rekabentuk teleskop dan pembinaannya.

Apa yang paling mengecewakan saya ialah, kita masih lagi kurang tenaga pakar terlatih dalam bidang astronomi. Hari ini yang ramai di Malaysia adalah peminat atau hobi astronomi yang bukan mempunyai kelayakan khusus dalam bidang astronomi. Mereka ini dikenali sebagai astronomi amatur. Cuma saya ingin membuat saranan untuk memajukan bidang astronomi di Malaysia diharapkan semua pengendali balaicerap yang ada di negara ini perlulah mempunyai kelayakan dalam bidang astronomi ataupun wajib menghadiri kursus jangka pendek yang berkaitan dengan astronomi untuk melengkapkan mereka denga ilmu tertentu supaya objektif pembinaannya tercapai.

Apakah kepentingan astronomi pada masa ini dititikberatkan?

Kepentingan astronomi pada masa ini memang dititikberatkan tetapi boleh dipertingkatkan lagi. Maksud saya ialah peruntukan kewangan dalam penyelidikan astronomi perlu ditambah.

Negara kita sudah mempunyai beberapa balai cerap yang dari segi infrastruktur adalah baik untuk menjalankan penyelidikan dalam astronomi. Di samping itu, kita juga mempunyai beberapa planetarium yang canggih untuk tujuan menanam minat dan galakkan kepada pelajar terhadap bidang astronomi. Namun begitu, dari segi statistik penggunaan balai cerap untuk penyelidikan astronomi di negara ini sangat mengecewakan. Sebagai contoh, penggunaan Balai Cerap ONL (Langkawi National Observatory), hanya pasukan penyelidikan dari Universiti Malaya yang kerap menggunakannya.

Mampukah kita melahirkan ramai pakar dalam bidnag astronomi dan angkasa seperti Datuk?

Sudah pasti negara boleh melahirkan ramai pakar dalam bidang astronomi dan angkasa. Kita perlu faham bahawa kemajuan teknologi pada masa akan datang bergantung kepada penguasaan kita dalam ilmu sains angkasa, salah satunya.

Adalah wajar untuk negara kita melahirkan ramai pakar dalam bidang astronomi dan angkasa supaya kita tidak ketinggalan.

Malah, jika negara mempunyai ramai pakar dalam bidang astronomi dan angkasa, kita juga boleh menyumbang kepada dunia dalam bidang pertahanan angkasa iaitu mengenalpasti ancaman asteroid atau komet ke atas planet bumi.

Bidang yang Datuk ceburi sepatutnya mendatangkan keseronokan. Apa komen Datuk?

Bidang astronomi dan angkasa ini sebenarnya menyeronokkan kerana ia memberikan kita kepuasan melihat bagaimana alam semesta ini ditadbirkan dengan begitu teliti tanpa sebarang kecacatan oleh kuasa Allah. Keseronokan dapat dilihat terpancar daripada muka pengunjung kepada program seperti ‘Jom Teropong Angkasa’ anjuran Jabatan Mufti Selangor di Shah Alam, memerhati langit anjuran ANGKASA ataupun program berkaitan dengan fenomena astronomi seperti gerhana matahari dan bulan, hujan meteor dan lain-lain.

Rakyat Malaysia memberi tumpuan kepada astronomi kerana adanya angkasawan. Mengapa?

Negara kita boleh dikatakan bertuah kerana inisiatif kerajaan yang begitu bersungguh-sungguh untuk menghantar seorang angkasawan ke Stesen Angkasa Antarabangsa (ISS). Ini langkah yang baik untuk merangsang minat rakyat Malaysia terutamanya kanak-kanak dan pelajar untuk meminati bidang sains angkasa termasuk astronomi.

Program angkasawan ini sebenarnya telah membuka minda rakyat Malaysia betapa pentingnya ilmu sains angkasa, termasuk astronomi untuk dipelajari dan dikuasai. Program Angkasawan telah melibatkan banyak pihak terutamanya pelajar sekolah yang boleh berinteraksi secara lansung dengan angkasawan di ISS.

Beberapa kajian sains yang telah direncanakan oleh pakar-pakar tempatan dapat dilaksanakan di ISS.

Apa yang lebih menarik lagi ialah buku panduan beribadah di angkasa telah dapat dihasilkan oleh JAKIM. Buku panduan beribadah di angkasa telah diterbitkan dalam pelbagai bahasa. Ini adalah sumbangan besar Malaysia kepada umat Islam di seluruh dunia. Berasaskan kepada program-program yang diatur berkaitan dengan program angkasawan negara secara lansung dapat membuatkan rakyat Malaysia memberi tumpuan kepada astronomi.

Apakah yang dimaksudkan dengan fenomena astronomi?

Fenomena astronomi ialah agregat jirim di angkasa lepas, seperti bintang-bintang, planet, komet dan lain-lain, dengan sifat-sifat dan ciri-ciri dan proses-proses yang mereka alami. Contoh fenomena astronomi ialah gerhana penuh matahari, gerhana penuh bulan, kemunculan komet, hujan meteor, okultasi bulan ke atas bintang dan lain-lain lagi.

BIODATA
Nama: Prof. Datuk Dr. Mohd. Zamri Zainuddin

Tempat Lahir: Ipoh, Perak

Institusi: Institut Pemikiran dan Tamadun Islam Antarabangsa (ISTAC), UIA (Kampus Kuala Lumpur)

Jawatan: Profesor

Pendidikan:1983- PhD (Astronomy Instrumentation), University of Durham

                          1979-Sarjana Muda Kepujian (Fizik), Universiti Malaya

Keahlian dalam badan profesional dan persatuan

-Fellow Royal Astronomical Society, United Kingdom

-Kesatuan Astronomi Antarabangsa (IAU), Paris

-Felo Institut Fizik Malaysia

-Wakil Malaysia ke Jawatankuasa South East Asia Astronomical Network (SEAAN)

-Ahli kluster sains dan matematik Majlis Profesor Negara (MPN)

-YDP Persatuan Ahli Falak Negeri Selangor

Sumber – Utusan Malaysia
Foto – eastsideastro.org