Mikroalga: Spesies Purba, Makanan Masa Depan

Oleh: Tan Jen Kit, PhD, 
Jabatan Biokimia, Fakulti Perubatan, Universiti Kebangsaan Malaysia

Alga merupakan organisma akuatik yang boleh digolongkan kepada dua kumpulan: makroalga, lebih dikenali sebagai rumpai laut, dan mikroalga, berdasarkan saiz dan tahap selnya. Walaupun rumpai laut telah menjadi bahan makanan dalam pelbagai masakan sejak sekian lama, terdapat minat yang semakin meningkat dalam meneroka potensi mikroalga sebagai makanan dan suplemen tambahan dalam beberapa tahun kebelakangan ini.

Dengan lebih daripada 200,000 spesies dikenal pasti, mikroalga wujud dalam pelbagai saiz dari mikrometer hingga milimeter dan boleh hidup subur di habitat air tawar atau air masin. Mereka boleh dikelaskan berdasarkan pigmentasinya, iaitu mikroalga hijau, coklat, dan merah. Berbanding dengan pertanian terestrial tradisional, penanaman mikroalga dianggap sebagai pendekatan yang lebih mampan kerana penggunaan air yang lebih rendah, pelepasan karbon yang minimum dan penggunaan tanah yang berkurangan.

Mikroalga seperti Chlorella, Spirulina dan Dunaliella merupakan spesies yang biasa digunakan dalam industri makanan kerana nilai nutrisi yang tinggi. Mikroorganisma ini mempunyai kandungan protein melebihi 60%, setanding dengan susu, telur, dan kacang soya, dan membekalkan asid amino perlu seperti leusin, isoleusin, valin, triptofan, metionin, histidin, dan treonin. Mikroalga juga kaya dengan vitamin, termasuk A, B, C, dan E, dan merupakan sumber vitamin B12, yang biasanya jarang dijumpai dalam buah-buahan dan sayur-sayuran. Selain itu, mikroalga mengandungi mineral seperti besi, kalsium, kalium, magnesium, dan iodin, serta asid lemak tak tepu (omega-3 dan -6) dan sebatian bioaktif seperti karotenoid (karoten dan xantofil).

Selamat dimakan

Mikroalga secara meluas dianggap selamat untuk dimakan, dan boleh diperolehi dengan mudah dalam bentuk serbuk, pil, kapsul dan tablet di pasaran. Selain itu, mikroalga biasanya digunakan sebagai bahan dalam pelbagai produk makanan, termasuk makanan ringan, minuman, biskut, mi, roti dan kuih-muih. Faedah kesihatan mikroalga dikaitkan dengan kehadiran sebatian bioaktif yang mempunyai kesan antioksidan, anti-radang, penurun kolesterol, anti-diabetes, anti-hipertensi dan anti-obesiti. Dengan peningkatan kejadian penyakit tidak berjangkit seperti tekanan darah tinggi, kencing manis dan kolesterol darah tinggi, yang disebabkan oleh pilihan gaya hidup yang tidak sihat dan obesiti, mikroalga semakin mendapat perhatian sebagai makanan tambahan yang berkhasiat.

Pengeluaran global jisim kering mikroalga melebihi 20 tan setiap tahun, dengan nilai pasaran melebihi USD 40 bilion, menonjolkan potensi khasiat dan nilai pasaran produk makanan mikroalga. Walaupun terdapat pelbagai bentuk dan aplikasi mikroalga dalam industri makanan, kesedaran dan penerimaan yang rendah masih menjadi halangan yang ketara. Walau bagaimanapun, mengatasi halangan ini akan meluaskan penggunaan mikroalga sebagai sumber makanan alternatif pada masa hadapan.

Rujukan

1. Koyande AK, Chew KW, Rambabu K, Tao Y, Chu DT, Show PL. Microalgae: A Potential Alternative to Health Supplementation for Humans. Food Science and Human Wellness. 2019;8(1):16-24. https://doi.org/10.1016/j.fshw.2019.03.001
2. Tamel Selvan K, Goon JA, Makpol S, Tan JK. Effects of Microalgae on Metabolic Syndrome. Antioxidants. 2023;12(2):449. https://www.mdpi.com/2076-3921/12/2/449