Penulis: Prof Madya Dr Noraini Talip, Farrah Melissa Moksin, Aizzul Syazani Ibrahim
Jabatan Sains Biologi & Bioteknologi,
Universiti Kebangsaan Malaysia
Pokok bunga kertas atau nama botaninya Bougainvillea alba ialah daripada famili Nyctaginaceae. Spesies ini berasal dari Amerika Selatan dan menjadi sangat popular di Malaysia sebagai tanaman hiasan dan terdapat lebih daripada 100 varieti dengan pelbagai warna, saiz, bentuk daun dan bunga. Spesies ini mudah untuk dikacukkan yang menyebabkan ia mempunyai pelbagai varieti. Terdapat juga kacukan yang menghasilkan warna bunga berbeza pada pokok yang sama. Pokok bunga kertas mendapat namanya kerana bunganya yang nipis dan mempunyai tekstur seperti kertas. Bunga kertas mempunyai warna yang pelbagai iaitu antaranya ialah warna merah, jingga, ungu, putih, merah jambu, kuning dan sebagainya.
Spesies ini merupakan pokok renek dan mampu mencapai ketinggian sehingga 12.0 meter tinggi. Ia mempunyai daun berbentuk oval, dengan dahan dan ranting berduri. Bunga lazimnya bersaiz kecil, mempunyai tekstur licin dan nipis bak kertas. Biji benih kebiasaannya bersaiz kecil dan berwarna perang hingga perang gelap. Pembiakan spesies ini biasanya ialah melalui keratan batang atau dahan, cantuman tunas dan juga melalui biji benih.
Mengikut kajian oleh Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM), terdapat bahan metabolik sekunder yang mempunyai potensi antioksidan pada spesies ini. Bahan antoksidan daripada spesies ini adalah lebih selamat digunakan dan tidak mendatangkan kesan sampingan berbanding antioksidan sintetik. Bahan ini membantu melambatkan proses penuaan dan lebih kekal awet muda lebih lama. Pada bahagian daun tumbuhan ini terdapat komponen steroid dan juga mempunyai anti diarrhea, anti ulser, anti radang dan anti mikrobial.
Daun pokok bunga kertas boleh ditumbuk halus dan dilumatkan serta ditampal pada tempat luka bagi merawat luka. Hal ini membantu mengeringkan darah dan merawat luka besar ataupun kecil, jika tidak dirawat dengan segera boleh menyebabkan jangkitan kuman. Akar pokok bunga kertas boleh direbus dan diminum sebagai penawar demam panas. Ia membantu merendahkan suhu dan memberi keselesaan yang berpanjangan.
Hasil kajian terdahulu juga membuktikan ekstrak methanol daripada sama ada daripada bunga dan daun spesies tumbuhan menunjukkan persamaan yang besar dalam bilangan dan jenis sebatian melalui ujian kromatogram PC dan plat TLC. Ekstrak metanol daripada bunga spesies ini juga menunjukkan kesan sitotoksik yang lebih tinggi terhadap sel tumor manusia.
Pokok bunga kertas mudah dijaga, tahan lama dan mempunyai keunikannya yang tersendiri. Spesies ini mampu bertahan sehingga lebih daripada 20 tahun. Spesies tumbuhan ini juga memerlukan medium tanah jenis campuran tanah bakar, baja organik dan pasir sungai. Ia bertujuan untuk membuatkan tanah menjadi lebih poros agar air senang mengalir serta mengelakkan air bertakung. Air yang bertakung akan menyebabkan akar menjadi busuk dan seterusnya menjejaskan pertumbuhan pokok tersebut.