Potensi Bahan Buangan dalam Penghasilan Biodiesel sebagai Alternatif Bahan Bakar

Oleh: Dr. Salmiah Jamal Mat Rosid dan Sarina Mat Rosid
Pusat Asasi Sains dan Perubatan UniSZA, Universiti Sultan Zainal Abidin dan Universiti Teknologi Malaysia

Salah satu objektif Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu yang merangkumi 17 Matlamat Pembangunan Lestari (SDG) adalah tenaga yang berpatutan dan bersih menjelang tahun 2030. Ini berikutan permintaan tenaga global yang dijangka meningkat kepada 50% dalam tempoh 30 tahun yang akan datang kesan pertumbuhan penduduk dan pembangunan ekonomi.

Oleh kerana itu, penggunaan bahan bakar alternatif seperti biodiesel telah diperkenalkan untuk menggantikan minyak fosil yang sedia ada. Biodiesel adalah bioenergi atau bahan bakar bio yang dihasilkan daripada minyak sayuran seperti minyak sawit, kelapa, kacang tanah dan pelbagai tanaman lain yang berpotensi sebagai sumber utama penghasilan biodiesel.

Pada masa kini, kebanyakan negara telah pun menggunakan biodiesel sebagai bahan bakar alternatif untuk kenderaan seperti di Amerika dan Eropah. Namun, di negara Asia juga ada yang telah mengaplikasikan biodiesel sebagai alternatif bahan bakar untuk kegunaan kenderaan seperti di China, Kemboja, Thailand, Malaysia dan Indonesia. Penggunaan biodiesel ini dapat mengurangkan pembebasan gas rumah kaca seperti karbon monoksida kerana kandungan oksigennya yang jauh lebih tinggi daripada solar untuk pembakaran yang lebih sempurna berlaku.

Penghasilan biodiesel perlu melalui proses pengekstrakan dan transesterifikasi sebelum metil ester (biodiesel) diperoleh untuk dicampurkan dengan bahan bakar diesel yang telah sedia ada. Sebagai contoh, Malaysia telah pun melaksanakan penggunaan biodiesel B10 iaitu dengan mencampurkan 10% metil ester sawit dan 90% diesel.

Namun begitu, beberapa kajian juga telah dijalankan oleh penyelidik di Malaysia untuk mencari alternatif lain sumber biodiesel dengan menggunakan bahan buangan sekitar seperti minyak masak terpakai. Ini merupakan salah satu matlamat kerajaan untuk melestarikan alam sekitar dan mengurangkan pencemaran air.

Kajian mengenai penghasilan biodiesel menggunakan minyak masak terpakai telah dilaksanakan oleh Universiti Putra Malaysia dan Universiti Sains Islam Malaysia. Mereka juga telah melaksanakan kempen pengumpulan dan pembelian minyak masak terpakai daripada masyarakat setempat secara berkelompok.

Seperti yang kita tahu, minyak masak terpakai mempunyai nilai ketumpatan 901 Kg/m³, kelikatan 39.74-56.04 mm²/s, nilai takat kilat 198-290ºC dan nilai asid lemak bebas sebanyak 0.52-4.74 mgKOH/g. Melalui perbandingan nilai yang diperolehi dengan piawaian ASTM D6751, sampel minyak masak terpakai ini menunjukkan nilai yang begitu tinggi dan tranesterifikasi perlu dilakukan untuk mengurangkan nilai-nilai tersebut bagi penghasilan biodiesel.  Dalam proses transesterifikasi, produk akhir terhasil adalah cecair jernih yang merupakan biodiesel seperti gambar rajah dibawah.

Selain itu, sifat biodiesel dihasilkan daripada minyak masak terpakai juga mempunyai sifat yang hampir sama dengan bahan bakar diesel konvensional dan ini sejajar dengan had yang ditetapkan oleh ASTM D6751. Sebagai contoh ciri-ciri biodiesel yang dihasilkan daripada minyak masak terpakai mempunyai ketumpatan sebanyak 820-860 Kg/m³, kelikatan 1.81mm²/s, nilai takat kilat 180^oC dan asid lemak bebas sebanyak 0.056 mmKOH/g.

Di samping itu, penyelidikan menggunakan bahan buangan lain yang berpotensi juga sedang giat dijalankan untuk penghasilan biodiesel seperti hampas kelapa, lemak haiwan, minyak gris terpakai dan juga kerak mendakan minyak sawit yang diketahui mempunyai banyak sumber di Malaysia.  Ekstrak minyak daripada bahan buangan ini berpotensi untuk digunakan sebagai biodiesel sekiranya mempunyai sifat yang hampir sama dengan bahan bakar diesel konvensional. Namun, kajian penggunaan bahan buangan ini sebagai penghasilan biodiesel masih berada ditahap penyelidikan R&D di seluruh Malaysia sebelum dikomersilkan sepenuhnya.

Rujukan

1. Hazir Farouk, AbduAllah Husien, Hazim Ali, Samah Osama. (2016). Production and Analysis of Characteristics of Biodiesel Produced from Waste Cooking Oil. UofKEJ, 6(2), 14-21.
2. Nur Imamelisa Aliasa, Javendra Kumar A/L JayaKumara and Shahrom Md Zaina. (2018). Characterization of Waste Cooking Oil for Biodiesel Production. Jurnal Kejuruteraan, SI 1(2), 79-83.

Kredit Foto : Dr. Salmiah Jamal Mat Rosid dan Sarina Mat Rosid