Simptom, Pengesanan dan Rawatan untuk Kanser Pankreas

Oleh: Ashwaq Hamid Salem Yehya dan **Dr. Oon Chern Ein
Institut Penyelidikan Perubatan Molekul, Universiti Sains Malaysia
**Dr. Oon merupakan Ahli YSN-ASM. Penghargaan kepada Nazmi Lao daripada Akademi Sains Malaysia (ASM) atas terjemahan artikel

Apa itu kanser pankreas?

Pankreas merupakan organ kelenjar yang memainkan peranan penting dalam sistem penghadaman serta pengawalan paras gula dalam darah. Pembahagian sel pankreas yang tidak terkawal akan mengganggu fungsi pankreas lalu menghasilkan tumor dalam organ tersebut (Rajah 1). Tumor dalam pankreas biasanya tidak menunjukkan apa-apa simptom sehingga ia telah merebak ke bahagian tubuh badan yang lain dan seterusnya menyebabkan kerosakan organ. Faktor-faktor penyebab kanser pankreas masih belum dikenalpasti; namun begitu, merokok, obesiti, diabetes, penyakit keturunan dan radang pankreas kronik (pankreatitis) merupakan faktor risiko penyumbang kepada kanser pankreas (Maisonneuve & Lowenfels, 2015).

Di Malaysia, kanser pankreas tidak banyak dilaporkan berbanding jenis kanser yang lain. Berdasarkan laporan terkini oleh Malaysian Cancer Registry pada tahun 2006, daripada 21,773 jumlah keseluruhan kes kanser yang dilaporkan, hanya 253 kes merupakan kanser pankreas (Omar, Ali & Tamin, 2006). Kadar kemandirian (survival rate) penghidap kanser pankreas adalah rendah kerana sel kanser pankreas cenderung merebak ke bahagian badan yang lain, dan terdapat kurang daripada 20% sel kanser sahaja yang berada di pankreas. Dalam kebanyakan kes seperti ini, pembedahan untuk membuang pankreas yang terjejas dengan kanser tidak akan berkesan kerana sel kanser telah merebak ke organ lain. Sekiranya prosedur pembuangan kanser pankreas (resection) dapat dilakukan, kadar kemandirian pesakit adalah antara 23 hingga 36 bulan (Conlon, Klimstra & Brennan, 1996). Kadar kemandirian keseluruhan dalam jangka masa lima tahun adalah kira-kira 10%, dan dapat meningkat kepada 20% hingga 35% sekiranya sel kanser dapat dibuang dan kanser tidak menular ke nodus limfa (Hariharan, Saied & Kocher, 2008).

Apakah simptom-simptom kanser pankreas?

Tiada simptom yang dapat mengenal pasti kanser pankreas secara langsung, namum secara lazimnya penghidap penyakit tersebut akan mengalami kurang selera makan, sakit di bahagian atas abdomen yang boleh merebak ke bahagian belakang badan, kekuningan di kulit dan mata disebabkan jaundis, penurunan berat badan secara tiba-tiba yang tidak dapat dijelaskan, kemurungan, keletihan dan sel darah beku.

Bagaimanakah kanser pankreas dikesan?

Disebabkan lokasi organ pankreas yang terletak di bahagian dalam rongga tubuh, kebanyakan pesakit tidak menunjukkan simptom-simptom jelas pada peringkat awal kanser tersebut. Kanser pankreas hanya dapat dikesan pada peringkat lanjut kanser dengan kaedah seperti pemeriksaan fizikal oleh pakar perubatan, ujian darah, ujian pengimejan (imaging tests) CT scan atau MRI, ultrasound dan biopsi.

Apakah rawatan kanser pankreas?

Rawatan kanser pankreas bergantung kepada tahap kanser dan lokasi kanser di pankreas. Antara rawatannya adalah pembedahan, kemoterapi (ubat) dan radioterapi. Kemoterapi merupakan kaedah rawatan kanser yang menggunakan ubat untuk menghapuskan sel-sel kanser seperti gemcitabine (Fiorini et al., 2015). Radioterapi adalah kaedah rawatan menggunakan pancaran bertenaga tinggi seperti sinar-X, sinaran gamma dan zarah bercas untuk mengawal dan membunuh sel kanser (Attwood & Sakdinawat, 2016). Pengesanan awal dapat menyelamatkan nyawa. Selain daripada itu, amalan gaya hidup sihat dengan pemakanan seimbang, bersenam, tidak merokok dan pengurangan pendedahan kepada penyebab kanser dapat mengurangkan kebarangkalian menghidap penyakit kanser pankreas.

Rujukan

1. Attwood, D., & Sakdinawat, A. (2016). X-rays and Extreme Ultraviolet Radiation: Principles and Applications. Cambridge University Press.
2. Conlon, K. C., Klimstra, D. S., & Brennan, M. F. (1996). Long-term survival after curative resection for pancreatic ductal adenocarcinoma. Clinicopathologic analysis of 5-year survivors. Annals of Surgery, 223(3), 273.
3. Fiorini, C., Cordani, M., Padroni, C., Blandino, G., Di Agostino, S., & Donadelli, M. (2015). Mutant p53 stimulates chemoresistance of pancreatic adenocarcinoma cells to gemcitabine. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular Cell Research, 1853(1), 89-100.
4. Hariharan, D., Saied, A., & Kocher, H. (2008). Analysis of mortality rates for pancreatic cancer across the world. HPB, 10(1), 58-62.
5. Maisonneuve, P., & Lowenfels, A. B. (2015). Risk factors for pancreatic cancer: a summary review of meta-analytical studies. International Journal of Epidemiology, 44(1), 186-198.
6. Omar, Z. A., Ali, Z. M., & Tamin, N. S. I. (2006). Malaysian Cancer Statistics-Data and Figure, Peninsular Malaysia 2006. National Cancer Registry, Ministry of Health Malaysia.