Oleh : Prof Madya Azwan Mat Lazim
Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia
Nota : [Berikut merupakan ringkasan jurnal Lim Wun Pin, Airul Ashri, Muntaz Abu Bakar, Wan Yaacob Wan Ahmad dan penulis sendiri berjudul “Penyediaan dan Pencirian Hidrogel berasaskan Kanji / Akrilamida daripada Ubi Stemona curtisii” yang diterbitkan dalam jurnal Malaysian Journal Of Analytical Sciences 20(1), 157-170 pada tahun 2016.
Ubi Kemili atau nama saintifiknya, Stemona curtisii (Stemonaceae) adalah sejenis ubi yang dijadikan makanan ruji bagi penduduk di kawasan pantai timur dan utara Semenanjung Malaysia. Ubi ini dikelaskan sebagai tanaman herba berumpun yang ditanam sebagai tanaman semusim. Ketinggian pokok ubi ini boleh mencapai sekitar 60-90 cm manakala ubinya bersaiz antara 2-4 cm panjang dan 0.5-2 cm lebar. Kulit ubi ini pula berwarna hitam keperangan seperti warna kulit ubi kentang biasa dengan isinya berwarna putih susu seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1. Ubi Kemili turut dikenali sebagai Galak Tua, Pokok Seratus atau Pecah Kelambu di kalangan masyarakat Melayu manakala ‘Bai-bu’ di kalangan masyarakat Cina.
Bagi masyarakat primitif, ubi kemili yang mempunyai rasa manis dan sedikit pedas akan dimakan secara mentah dengan mengunyahnya seperti tebu. Namun kini, ubi kemili akan direbus atau dimasak seperti ubi yang lain. Ubi ini turut dijadikan sebagai ramuan penyedap dalam masakan daging, ikan, sup atau sayuran kerana ubi ini dikatakan boleh memaniskan serta menambah rasa bagi masakan. Tambahan pula, pucuk muda pokok ubi ini juga boleh dijadikan ulam atau dibuat sayur dalam masakan.
Kajian awal menunjukkan bahawa ubi spesies Stemona curtisii telah digunakan secara meluas dalam perubatan tradisional di China, Jepun dan Thailand bagi merawat penyakit pernafasan, batuk dan anti-kanser. Selain itu, kajian farmakologi turut berjaya membuktikan bahawa ekstrak daripada spesies ini dapat menghalang pertumbuhan pelbagai jenis bakteria dan kulat selain telah digunakan sebagai racun serangga organik.
Bahan kimia yang terkandung di dalam spesies ubi Stemonaceae seperti alkaloid stemona, stilbenoid dan tokoferol (chromenol) telah menjadikan ubi ini sangat istimewa. Alkaloid Stemona mempunyai sifat kimia yang unik dan tidak terdapat dalam tumbuhan yang lain. Alkaloid Stemona adalah berteraskan nukleus pyrrolo[1,2-a] azepine yang boleh dikelaskan kepada lima jenis kumpulan yang berbeza iaitu kumpulan stenine, kumpulan stemoamide, kumpulan tuberostemospironine, kumpulan stemoamine (maistemonine) dan kumpulan parvistemoline. Selain daripada racun serangga, kajian turut menunjukkan bahawa ekstrak daripada stemona telah digunakan sebagai ubat mencegah batuk.
Dalam kajian ini, hidrogel berasaskan kanji daripada ubi Stemona curtisii telah disintesis melalui kaedah pempolimeran radikal bebas menggunakan penyinaran gelombang mikro. Terdapat 3 jenis hidrogel telah dihasilkan dengan nisbah kanji kepada akrilamida yang berbeza iaitu 1:3, 1:4 dan 5:3. Berdasarkan kepada ujian pembengkakan, didapati sampel hidrogel 1:3 mempunyai peratus pembengkakan paling tinggi dan ini dibuktikan dengan keputusan yang diperolehi daripada Mikroskop Pengimbas Elektron (SEM) di mana mikrograf SEM mempamerkan saiz liang pada hidrogel 1:3 adalah yang paling poros. Pencirian lain menggunakan Spektroskopi Inframerah Transformasi Fourier-Jumlah Pantulan Teratenuat (ATR-FTIR), Difraktometer Sinar-X (XRD), Kalorimeter Pengimbas Kebedaan (DSC), Mesin Ujian Universal (UTM) turut menyokong hasil yang diperoleh, iaitu hidrogel yang dihasilkan adalah stabil, fleksibel dan boleh bertindak secara efektif sebagai penyerap. Selain itu, penggunaan gelombang mikro dalam kajian ini turut membolehkan tindak balas berlaku pada kehadiran kepekatan bahan pemula yang minimum dan menjimatkan masa yang diperlukan untuk mensintesis hidrogel berbanding dengan kaedah konvensional. Justeru, penghasilan hidrogel menggunakan kaedah gelombang mikro ini dilihat dapat dikomersilkan terutamanya di dalama bidang biobahan.
Kredit Foto : www.goodhousekeeping.com
