Perbezaan Rumpai dan Rumput Laut

Penulis: Wan Dhiya Ainin Sofiya Wan D’zlynne¹, Dr. Nur Farah Ain Zainee², Profesor Madya Dr. Mohammad Rozaimi Jamaludin³

¹Pelajar Doktor Falsafah Biologi, Jabatan Sains Biologi dan Bioteknologi, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia

²Pensyarah Kanan, Jabatan Sains Biologi dan Bioteknologi, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia

³Profesor Madya, Jabatan Sains Bumi dan Alam Sekitar, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia

Pernahkah anda melihat tumbuhan yang sering hanyut di tepi pantai? Adakah tumbuhan itu merupakan rumput ataupun rumpai laut? Rumpai laut sering disalah anggap sebagai rumput laut yang dijumpai di pinggiran pantai.

Rumput laut dan rumpai laut kedua-duanya sering ditemui di kawasan pantai, yang mempunyai ciri-ciri utama yang jelas dan memainkan peranan ekologi yang penting terhadap ekosistem laut. Rumpai laut merupakan nama alternatif kepada makroalga yang tergolong dalam kumpulan tumbuhan kriptogam, manakala, rumput laut merupakan tumbuhan berbunga yang tergolong dalam kumpulan tumbuhan fanerogam.

Rumpai laut

Rumpai laut, ataupun juga dikenali sebagai makroalga adalah organisma multisel yang tumbuh di dasar laut. Biasanya rumpai laut ditemui di kawasan cetek di bawah garis pasang rendah. Ciri-ciri habitat rumpai laut memerlukan sinaran cahaya matahari yang mencukupi. Rumpai laut merupakan sejenis tumbuhan yang tidak mempunyai struktur batang, akar dan daun yang sebenar seperti rumput laut. Walau bagaimanapun, tumbuhan ini mempunyai struktur yang menyerupai akar, atau lebih dikenali sebagai pelekap dalam kalangan ahli fikologi. Struktur ini berfungsi untuk perlekatan dan mempunyai kebolehan untuk melekat pada substrat. Rumpai laut tidak mempunyai tisu vaskular seperti xilem dan floem, yang mana berfungsi untuk pengangkutan nutrien dan air seperti rumput laut. Rumpai laut menggunakan cahaya matahari untuk penghasilan makanan semasa proses fotosintesis. Rumpai laut mempunyai warna yang berbeza berdasarkan pigmen, lokasi dan ketersediaan cahaya.

Tumbuhan ini boleh dikategorikan kepada tiga kumpulan iaitu hijau (Chlorophyta), perang (Ochrophyta) dan merah (Rhodophyta). Chlorophyta mempunyai pigmen klorofil yang tinggi manakala Ochrophyta dan Rhodophyta mempunyai pigmen tambahan yang membolehkan fotosintesis dilakukan pada kedalaman yang kurang menerima cahaya matahari. Antara rumpai laut yang popular sebagai makanan di Malaysia adalah Caulerpa dan Gracilaria.

Rumput laut

Rumput laut merupakan tumbuhan vaskular berbunga yang tumbuh di kawasan akuatik. Rumput laut mempunyai akar, urat daun dan daun seperti tumbuhan daratan serta mempunyai sistem pengangkutan yang lengkap (xilem dan floem) bagi yang mengangkut nutrien. Rumput laut dinamakan sedemikian kerana kebanyakan spesies mempunyai daun hijau yang panjang seperti rumput. Rumput laut dikategorikan di dalam kumpulan tumbuhan monokotiledon, namun bukan tumbuhan sebenar. Kebiasaannya, rumput laut tumbuh pada kedalaman yang cetek serta kawasan yang terlindung di mana tahap cahaya matahari dan nutrien adalah mencukupi kerana kebergantungannya kepada sumber cahaya matahari untuk melakukan fotosintesis. Oleh yang demikian, cahaya matahari dan tahap nutrien merupakan faktor pengehad yang menentukan pembesaran tumbuhan ini. Rumput laut boleh membentuk dataran rumput yang luas dan memainkan peranan yang penting sebagai tempat makan, perlindungan dan habitat bagi pelbagai jenis hidupan laut. Sebagai contoh, peragut yang bergantung dengan rumput laut sebagai sumber makanan utama adalah dugong, manatees dan juga penyu. Rumput laut juga berfungsi sebagai jurutera ekosistem bagi mengekalkan kualiti air. Rumput laut boleh menyimpan karbon di dalam sedimen dan membantu mengurangkan kadar pengasidan lautan.

Kesimpulannya, rumpai laut dan rumput laut mempunyai ciri fizikal yang jelas dan kedua-duanya boleh ditemui hidup di persekitaran dan kawasan yang sama. Kedua-dua tumbuhan ini saling bekerjasama di ekosistem lautan sebagai komuniti pengeluar dan memberi sumbangan yang unik terhadap kesihatan dan biodiversiti lautan.

Rujukan

[1]Frederick Short, Cathy Short, Alyssa Novak. 2016. Seagrasses. Dlm. The Wetland Book. Penerbit Springer: USA.

[2]Maruf Adnan. 2024. Unraveling the Differences Between Seaweed and Seagrass. Marine Biology.

[3]Mohammad Rozaimi Jamaludin, Japar Sidik Bujang, Misri Kusnan, Hishammuddin Omar. 2006. Photosynthetic Light Response of Wild and Cultured Halophila ovalis. Malaysian Journal of Science 25(2): 67-79 (2006).

[4]Nur Farah Ain Zainee, Nazlina Ibrahim, Asmida Ismail. 2019. Rumpai Laut Johor. Penerbit UKM: Bandar Baru Bangi.