Penukaran Air Sisa kepada Air Bersih: Teknologi Hijau melalui Aplikasi Pengental Semulajadi

Penulis : Dr. Azmi Bin Ahmad^1
1Pensyarah Jabatan Kejuruteraan Petrokimia, Politeknik Tun Syed Nasir Syed Ismail

Pencemaran air merupakan satu masalah yang semakin membimbangkan di Malaysia, dan umumnya secara global.  Air sisa dari kawasan perubahan, kilang-kilang, dan industri pertanian dibuang ke dalam sungai dan tasik. Bagi membersihkan air sisa tersebut, loji rawatan air sisa menggunakan bahan kimia untuk menyingkirkan bahan-bahan sisa. Bahan kimia ini sangat efektif namun, ia juga berkemungkinan menjejaskan kesihatan dan memberi risiko kepada alam sekitar. Maka, ramai pengkaji telah mencari alternatif yang lebih selamat, lebih murah dan mesra alam iaitu pengental semulajadi. Ia diperolehi dari sumber semulajadi seperti tumbuhan dan haiwan yang boleh membantu dalam proses rawatan air sisa menjadi air yang bersih dan selamat.

Pengental Semulajadi

Pengental adalah bahan yang membantu dalam menyingkirkan bendasing dalam air. Ia berfungsi dengan menggumpalkan bendasing halus/zarah tersebut menjadi gumpalan yang besar dan berat, seterusnya akan terenap di dasar tangki dan ditapis keluar. Kebanyakkan rawatan air sisa secara konvensional menggunakan pengental kimia seperti alum (Aluminium Sulfat), tetapi ia boleh meninggalkan sisa yang berbahaya.

Pengental semulajadi boleh didapati dari sumber tumbuhan dan sisa makanan. Contohnya adalah seperti biji merunggai iaitu tumbuhan tropika yang mudah dijumpai di Malaysia. Tumbuhan bendi yang bersifat melekit juga boleh digunakan kerana membantu dalam proses pengikatan bendasing halus di dalam air sisa. Manakala kulit pisang dan kulit kacang yang merupakan sisa dari dapur berpotensi sebagai ejen pembersih air sisa. Tumbuhan lain seperti kaktus, biji betik dan asam jawa turut dikaji kerana dijangka mempunyai kebolehan dalam menjadi ejen pengental semulajadi bagi rawatan air sisa tersebut. Dengan pilihan dari sumber semulajadi yang mempunyai ciri seperti mudah terbiodegradasi, tidak toksik, dan murah merupakan satu kaedah alternatif yang sempurna untuk komuniti luar bandar serta pedalaman.

Banyak kajian sudah dilakukan termasuklah di Malaysia, telah menunjukkan pengental semulajadi ini boleh mengurangkan kekeruhan air melebihi 90%. Ia juga boleh mengurangkan kandungan yang berbahaya seperti Keperluan Oksigen Kimia (Chemical Oxygen Demand – COD) dan Keperluan Oksigen Biologi (Biological Oxygen Demand – BOD), yang merupakan parameter digunakan untuk mengukur pencemaran air. Sebagai contoh, biji merunggai mengandungi protein yang bertindak seperti magnet dalam menggumpalkan bendasingan dan juga mikroorganisma. Manakala lendir bendi membantu bendasing menggumpal antara satu sama lain, seterusnya terenap di dasar tangki. Untuk kulit pisang pula, ia berpotensi dalam menyerap logam berat dan menyingkirkan warna dari air sisa. Walaupun pengental semulajadi ini tidak begitu cekap seperti pengental kimia, tetapi lebih baik kerana mempunyai ciri-ciri yang lebih hijau dan mesra alam.

Kepentingan

yang banyak yang memberikan sumber pengental semulajadi yang banyak. Merunggai contohnya mudah untuk tumbuh dan banyak digunakan secara tradisional. Pendekatan ini sangat bermanfaat dalam banyak cara seperti:

• di kawasan pedalaman yang tidak mempunyai akses kepada loji rawatan air
• semasa musim banjir atau kekurangan air yang mana boleh menghasilkan air bersih dengan selamat semasa kecemasan.
• dalam projek sekolah dan pertanian kecil, untuk tujuan kitar semula air secara berskala kecil

Maka, ia merupakan satu kaedah alternatif dan juga projek kepada pelajar, pengkaji dan komuniti alam yang mahu meneroka teknologi hijau yang mudah.

Cabaran

Seperti kebanyakan idea yang baharu, penggunaan pengental semulajadi juga turut mempunyai halangan atau cabaran iaitu:

• kualiti dan konsistensi – sumber tumbuhan semulajadi yang berbeza dari setiap tempat
• simpanan dan jangka hayat – bahan yang digunakan mungkin mempunyai jangka hayat yang pendek berbanding dengan pengental kimia
• kesedaran awam – kebanyakan orang awam tidar sedar berkaitan terdapat pilihan yang wuju dalam rawatan air sisa.

Namun, dengan sokongan dan kajian yang lebih mendalam, cabaran-cabaran ini boleh diatasi. Matlamatmnya adalah untuk menjadikan pengental semulajadi sebagai satu pilihan yang boleh diguna pakai untuk rawatan air sisa setiap hari.

Penggunaan pengental semulajadi merupakan satu cara alternatif yang baik untuk merawat air sisa secara semulajadi. Ia adalah murah, dan berisiko rendah yang membantu dalam melindungi manusia dan alam sekitar. Bila keadaan yang mana air bersih menjadikan satu bahan yang sangat bernilai, penggunaan tumbuhan tempatan dan sisa makanan mungkin boleh menjadi sebahagian dari penyelesaian. Maka ini adalah masa untuk kita berfikir semula bagaimana menghasilkan air bersih yang selamat. Kadang kala tanpa diduga, jawapan terbaik boleh diperolehi dari halaman rumah sahaja.